آیه چهارم
نکته ها:
مالکیّت خداوند،
حقیقى است و شامل احاطه و سلطنت است، ولى مالکیّتهاى اعتبارى، از سلطهى مالک خارج مىشود و تحت سلطهى واقعى او نیست. «مالک
یوم الدین»
با آنکه خداوند مالک حقیقى همه چیز در همه وقت است، ولى
مالکیّت او در روز قیامت و معاد جلوهى دیگرى دارد؛
* در آن روز تمام واسطهها واسباب نسبت به
کفار قطع مىشوند. «تقطّعت بهم الاسباب»(31(
* نسبتها و خویشاوندىها نسبت به کفار از
بین مىرود. «فلا انساب بینهم»(32(
* براى کفار مال و ثروت و فرزندان، سودى
ندارند. «لاینفع مال و لابنون»(33(
* بستگان و نزدیکان نیز فایدهاى
نمىرسانند. «لن تنفعکم ارحامکم»(34(
* نه زبان کفار، اجازه عذر تراشى دارد و
نه فکر آنها، فرصت تدبیر. تنها راه چاره لطف خداوند است که صاحب اختیار آن روز است.
لفظ «دین» در معانى گوناگون به کار رفته است:
الف: مجموعهى قوانین آسمانى. «إنّ الدّین عنداللَّه الاسلام»(35(
ب: عمل و اطاعت. «للّه الدّین الخالص»(36(
ج: حساب و جزا. «مالک یوم الدّین»
«یوم الدّین»
در قرآن به معناى روز قیامت است که روز کیفر و پاداش مىباشد. «یسئلون
ایّان یوم الدّین»(37) مىپرسند روز قیامت چه وقت است؟
قرآن در مقام
معرّفى این روز، مىفرماید: «ثم ما ادراک ما یوم الدّین . یوم لا تملک نفس شیئاً و الامر یومئذ للّه»(38) (اى پیامبر!) نمىدانى
روز دین چه روزى
است؟ روزى که هیچ کس براى کسى کارآیى ندارد وآن روز تنها حکم و فرمان با خداست.
«مالک یوم الدّین» نوعى انذار و هشدار
است، ولى با قرار گرفتن در
کنار آیهى «الرّحمن الرّحیم» معلوم مىشود که بشارت و انذار باید در کنار هم باشند. نظیر آیه شریفه دیگر که مىفرماید: «نبّىء
عبادى انّى أنا الغفور
الرّحیم . و أنّ عذابى هو العذاب الالیم»(39) به بندگانم خبر ده که من بسیار مهربان و آمرزندهام، ولى عذاب و مجازات من نیز
دردناک است. همچنین در آیه دیگر خود را چنین معرّفى
مىکند: «قابل التَّوب شدید العقاب»(40)
خداوند پذیرندهى توبه مردمان وعقوبت کنندهى شدید گناهکاران است.
در اوّلین سورهى قرآن، مالکیتَ خداوند عنوان شده است، «مالکِ
یوم الدّین» و در آخرین سوره، مَلِکیت او. «ملک النّاس»
پیام ها:
خداوند متعال، از جهات مختلف قابل عبادت است و ما باید حمد و سپاس او را به جا آوریم. به خاطر کمال ذات و صفات او که «اللّه» است، به خاطر احسان و تربیت او که «ربّ العالمین» است و به خاطر امید و انتظار رحم و لطف او که «الرّحمن الرّحیم» است و به خاطر قدرت و هیبت او که «مالک یوم الدّین» است.
قیامت، پرتوى از ربوبیّت اوست. «ربّ العالمین... مالک یوم الدین»
قیامت، جلوهاى از رحمت خداوند است. «الرّحمن الرّحیم مالک یوم الدین»
31) بقره، 166.
32) مؤمنون، 101.
33) شعراء، 88.
34) ممتحنه، 3.
35) آلعمران، 19.
36) زمر، 3.
37) ذاریات، 12.
38) انفطار، 18 - 19.
39) حجر، 49 - 50.
40) غافر، 3.
